Арча районының Иске Чүриле авылында Абдулаевлар гаиләсе 20 төрдән артык сыр җитештерә. Күпләргә таныш “Моцарелла”, “Брынза”, “Качотта” кебек итальян, француз сырлары да, каты төре, йомшагы, зәңгәрсу, ак күгәрек белән капланганы да бар. Бөтенесен дә кулдан, кәҗә сөтеннән ясыйлар. “Сәнәгать булган җирдә сыйфат та, күңел җылысы да юк, кул көче кергән ризык кына чын-чынлап тәмле була”, — ди Луиза ханым.
Абдулаевлар ун еллап кәҗә асрый. Алар гади түгел, “Альп” һәм “Зааненский” токымлылар. Cакалбайларның “әби-бабайлары” күргәзмәләрдә катнашып, савым күләме буенча чемпион булган атаклы нәселдән.
— Кәҗә — акыллы хайван. Без үрчетә торган токым бик тыныч. Кәҗә эттән ким түгел. Өйрәткәнне тиз истә калдыра, — ди Луиза. — Кәҗә туклануы буенча боланга охшаган. Үлән, печән, куак ботаклары ашый. Яшелчә, ярмалы ризык савымны арттыра. Бер кәҗә көненә уртача 3-6 литр сөт бирә. Кайберәүләр аның сөтен бик өнәми. Ә нәселле кәҗәнекенең исе дә, ят тәме дә юк.
Сезонына карап, кәҗәләрнең баш саны үзгәрә икән. Көненә — 50-60, кайчакта 15 кенә литр сөт сауган чаклары да була. Абдулаевларның максаты баш санын арттыру түгел, беренче чиратта сыйфатлы, файдалы продукт җитештерергә телиләр.
Сөттән эремчек, май, йогырт, кефир ясыйлар. Ярминкәләрдә халыкка тәкъдим итә торган төп ризыклары — сыр.
— Сөтне гомерлек итәсең килсә, аннан сыр яса, дигән әйтем бар. Сыр җитештерү иң отышлысы — ул тәмле дә, файдалы да, сакларга да җайлы. Кайбер төрләре еллар буе бозылмый, — ди Луиза ханым. Ул кәҗә сөтеннән эшләнгән сырның шифасы хакында да сөйләде.
Баксаң, кеше дөньяга аваз салгач, беренче булып сырдан авыз итә икән. Яңа туган сабыйның ашказанында ана сөте ферментлар тәэсирендә сырокка әйләнә. Шул рәвешле ул тиз эшкәртелә. Сыр төрле авырулардан соң тернәкләнү узган кешеләргә дә файдалы. Кәҗә сөтеннән ясалган сыр аллергия китереп чыгармый.
Луиза Абдулаева — Россия дизайнерлар союзы әгъзасы. Фермерлык белән шөгыльләнер өчен гаилә ун ел элек Казаннан авылга күченгән. Хәзер алар гадәти булмаган өй сала. Йортлары түгәрәк, почмакларсыз, түбәсе гөмбәз формасында.
— Өй төзелгәч, кунакка килерсез, яшәү рәвешебез, тормышыбыз турында тагын да кызыклы вакыйгалар сөйләрбез, — дип ышандырды алар. Абдулаевларга кабат барырга насыйп булсын.
Эльвира МОЗАФФАРОВА.
