Кукмара районы гомер-гомергә үзенең итекләре белән дан тота. Туембаш авылы халкын да әлеге кәсеп туендыра. Биредә аларны ел әйләнәсе түшиләр. Хафизовлар гаиләсе дә ярты гасырга якын бу шөгыльдән рәхәтлек алып хезмәт куя. Фәргать абый белән Минзәлия апа бер-берсен күз карашыннан ук аңлап эшлиләр.
— Көннәр җылы булып, кар төшмәгәч, берара киез итекләрне сораучылар кимеп торды, — дип сүз башлады Минзәлия апа. — Хәзер итек сорап, зур-зур машиналар белән Башкортстан, Пермь якларыннан киләләр. Бездә күпләп алучыга да, берәмләп алучыга да бәя бер. Әйтик, авылда хатын-кыз итеге — 1100-1400, ир-атныкы 2200 сум тирәсе йөри. Ир-атныкына йон күп киткәнлектән, бәясе дә кыйммәтрәккә чыга. Ирләр катасы күпкә арзанрак, анысы 1400 сум.
— Хәзер авылларда сарык, кәҗә асраучылар аз. Йон табу авыр түгелме?
— Хәзер элекке кебек йонны үзең җыеп йөрү бөтенләй юк. Аны авылга кадәр китереп саталар. Туембашта күп кешедә йон тетү машинасы бар. Теткән йонны гына сатып алу да халык арасында модага кереп китте. Итек буяулары китертеп сатучылар да күп. Кыскасы, ел әйләнәсе эшлим дигән кешегә чимал тоткарлыгы юк. Шәхсән үзебез йонны кешегә биреп түшәтәбез. Бер пар итеклек түшәтү 220-250 сум тирәсе.
— Минзәлия апа, кукмаралылар итекләрне элек төрле районнарга йөреп, өйдән өйгә кереп саталар иде. Әле дә сату-алу эше шулай оештырылганмы?
— Туембашта берничә гаилә машина белән сатып йөри. Ә болай һәр кешенең үз сатып алучысы, күбрәк өйдән алып китәләр.
— Халык итекләрдә күпчелек нинди бизәкләр күрергә тели?
— Ир-атлар машинасының маркасын чиктерә. Хатын-кыз чия, чәчәк, кышкы пейзажга мөкиббән. Балаларга чыпчык, мультфильм геройлары сорыйлар. Соңгы елларда асты соры, өсте ак яки, киресенчә, асты ак итекләр дә популяр. Туембаш итекләрен кайсын гына алсаң да, алар озакка чыдый. Чөнки һәрберсен күңел биреп башкарабыз бит!
Люция САБИРҖАНОВА, Кукмара районы Туембаш авылы:
— Башта Кама Аланында яшәдек. Анда эш беткәч, авылга кайтып, итек басарга керештек. Бу кәсеп нәселдән килә. Әнием Оркыя, әтием Әсхәдулла элек өязгә чыгып, итекче һөнәрен үзләштергәннәр. Остарып кайткач, әни түшәгән, әти баскан. Тора-бара бу эшкә Туембашта күпләр өйрәнгән. Элек алар Татарстанның төрле районнары буенча итек сатып йөргән. Баштарак авылларга җәяү чыгып китә идек әле. 30 еллар элек итеккә сорау нык көчле иде. Хәзер итек басучы күп булгач, сату кайчак авыррак бара. Без кара итекләр генә басабыз. Әнием Оркыя 85 яшенә кадәр итек остаханәсеннән кермәде. Моңа кадәр ирем Рәсим белән эшләсәк, хәзер бу кәсепне улым Раил дәвам итә. Итек басу процессы бик мәшәкатьле. Йонны районнар буйлап үзебез җыябыз. Сарык тотучылар елдан-ел кими, шуңа да йон табу авырлаша бара.
Туембаш авылында резин табанлы итек ясаучы гаиләләр дә бар. Монда хәтта мәктәп укучыларына да итек басу буенча осталык дәресләре үткәрәләр. Яшь буын әти-әнисенең шөгылен кечкенәдән сеңдереп үсә.
Арыслан ГӘРӘЕВ әзерләде.
