Ике телле дәүләттә яшәсәк тә, хәзер паспортта исем-фамилия татарча язылмый. Баксаң, кеше туган телендәге “вкладыш”ны үзе теләп ясата ала икән. Паспортны алыштыру йә яңасын алу өчен, күпфункцияле үзәккә яисә паспорт өстәленә гариза язганда бу хакта искәртергә, “с татарским вкладышем” дип билгеләп куярга кирәк. Шунысы да бар, исемнәрнең татарча дөрес язылышын җентекләп тикшерү сорала. Интертат электрон газетасы һәм “Татар-информ”ның татар редакциясе баш мөхәррире, журналист Рәмис Латыйпов әйткәндәй, “әбизәтелни” татарча язганда хата җибәрәләр. Моны ул үз җилкәсендә татыган. Яше җитеп паспорт алыштырганда, татарча “вкладыш” ясауларын сораган.
— Татарча язуларда хаталар күп. Паспортта да дөрес язмаслар дип шикләндем. Шуңа исем-фамилия татарча язылган таныклыкны бирдем. Паспортны алсам — әтинең исемендә хата, Татарстанны да “Татарсатан” дип язганнар, — дип сөйли Рәмис Латыйпов.
Самолетта очасы булганга, ул хаталы паспортны алган, чөнки төзәтү өчен ике атна вакыт кирәк, дигәннәр. Тик журналист социаль челтәрдә пост урнаштырганнан соң, миграция хезмәтеннән шалтыратып, гафу үтенгәннәр, бер сәгать эчендә паспорттагы хаталарны төзәтеп бирергә вәгъдә иткәннәр.
— Бу хата компьютер программасындагы техник сәбәпләр аркасында киткән. Хезмәткәрләр бу хаталарны төзәтте. Проблема хәл ителде, — ди Эчке эшләр министрлыгы Казан шәһәре идарәсенең 3 нче “Зареченский” полиция бүлегенең миграция мәсьәләләре буенча бүлек җитәкчесе Ләйсән Хәкимуллина.
Баксаң, татар исемнәре кулдан язылмый, компьютерда автомат рәвештә тәрҗемә ителеп, җыела икән. Исемнәрнең туган телдә язылышы компьютерга бәйле булып чыга. Сүз уңаеннан, ЗАГС хезмәткәрләре, туу турындагы таныклыкта татарча язылышта хаталар китмәсен өчен, исемнәрнең электрон каталогын булдыруны сорап, галимнәргә мөрәҗәгать иткән.
Татарча кушымтаның юридик көче юк. Исемнәрнең татарча дөрес язылышын сакларга гына ярдәм итә.
— Студентлар килә. “Фамилиям Юсупова, татарча да шулай языгыз”, — ди. Без әйтәбез: “Татарча — Йосыпова”. “Юк, минем паспортта шулай”, — диләр. Һәм алар хаклы. Татарның исем-фамилиясе татарча язылмаса, берзаман исемнәрнең дөрес язылышын да югалтачакбыз дип уйлыйм. Паспорттагы татарча бит исем-фамилия, атамаларны дөрес язу мөмкинлеге бирә, — ди Рәмис.
Соңгы сигез айда Татарстанда 123 145 кеше паспорт алган. Аларның 420 се генә татар кушымталысына гариза язган.
— Минем өчен паспортның татарча бите — исем-фамилиянең татарча язылышын һәм безнең Татарстаннан икәнне күрсәткән мөһим атрибут. Татарстанның Конституциясе, чикләре, Президенты, символы, гербы, байрагы булган кебек, бу да — бер бәләкәй генә атрибут. Паспортта милләт язылмый башлагач, бу — үз милләтеңне рәсми күрсәтү мөмкинлеге, — ди Рәмис Латыйпов.
Эльвира МОЗАФФАРОВА.
